CHÂU VỀ HỢP PHỐ

Ba quyển La Sơn Yên Hồ Hoàng Xuân Hãn NXB Giáo dục 1998. Tổng cộng 4149 trang

Hoàng Xuân Hãn 1908-1996

Hoàng Xuân Hãn 1930

Bà Nguyễn thị Bính 

(phu nhân Giáo sư Hoàng Xuân Hãn)

Ông Hoàng Xuân Hãn tiếp Đạo diễn điện ảnh Trần Văn Thủy  Paris tháng 11. 1989 

Các vị lãnh đạo Đảng và Chính phủ trong lễ tang Giáo sư Hoàng Xuân Hãn

Học giả Hoàng Xuân Hãn (1908 - 1996) là bác học số một Việt Nam ở thể kỷ 20. Ông hội đủ các kiến thức uyên bác về khoa học tự nhiên, khoa học xã hội. Những kiến giải của ông về Lịch sử, Văn học, Hán Nôm,  Giáo dục,  Lịch pháp … có tính thuyết phục cao và giá trị lâu dài.  Ông là người Việt Nam định cư tại Pháp từ 1950 cho đến khi qua đời 1996 nhưng vẫn giữ được cốt cách một người Hà Tĩnh Việt Nam, giản dị, thuần hậu, nhân ái, từng ngày từng giờ đau đáu hướng về tổ quốc và dân tộc.  Sau khi ông  qua đời, nhà nghiên cứu Hữu Ngọc cùng nhà văn Nguyễn Đức Hiền sưu tập biên soạn bộ sách LA SƠN YÊN HỒ HOÀNG XUÂN HÃN gồm ba tập dày tổng cộng 4149 trang do Nhà xuất bản Giáo dục ấn hành 1998.  Trong 328 trang đầu của tập 1 là các bài viết của người thân, bạn bè, nhà nghiên cứu, và học trò của ông. Ở trang 297 là bài phỏng vấn VỌNG CỐ NHÂN của đạo diễn điện ảnh danh tiếng Trần Văn Thủy.  Đọc bài này bu hơi thất vọng, một đạo diễn cự phách cỡ Trần Văn Thủy ngồi trước núi Thái Sơn tri thức như bác học Hoàng Xuân Hãn mà không khai thác được bao nhiêu điều gan ruột của ông.  Nhưng  mới đây bu đọc  sách  NẾU ĐI HẾT BIỂN  của Trần Văn Thủy mới hay rằng bài phỏng vấn Giáo sư Hoàng Xuân Hãn bị Nhà xuất bản Giáo dục Hà Nội thiến đi một đoạn khá dài khi cụ Hãn nói về  cải cách ruộng đất.  Ở xứ mình nó thế, kị nói sự thật, cho dù sự thật ấy đã qua đi nửa thế kỷ. 

      Bài viết của đạo diễn Trần Văn Thủy khá dài, bu chỉ trích một đoạn trong đó có phần bị NXB Giáo dục thiến. 

***

  

- Thưa hai bác. Hai bác yêu nhau từ bao giờ ạ ?

Ông bà bổng buột cười như con trẻ. Bà kể rằng:

- Thuở ấy chúng tôi cùng du học qua Pháp bằng tàu thủy. Tàu đi trên biển được ít ngày thì ông ấy  đã để ý đến tôi rồi.  Qua Pháp chúng tôi có lòng với nhau. Tôi biên thư về Hà Nội xin ý kiến của thầy mẹ. Thầy mẹ tôi biên thư bảo tôi hỏi xem anh ấy tuổi gì. Lúc ấy tôi hỏi: “Anh tuổi gì ạ?” thì ông ấy bảo: “Tôi tuổi con vịt”. Thế là tôi cũng biên thư  về Hà Nội thưa với thấy mẹ tôi: Anh ấy tuổi con vịt.

      Kể đến đây cả hai ông bà đều cười ra nước mắt. Tôi bổng nhận ra  bà vẫn giữ được những nét đẹp của tuổi xuân thì mặc dù bà đã ở tuổi ngoài 80.

     Tôi hỏi ông:

- Thưa bác, sống ở nước ngoài đã ngần ấy năm sao bác chỉ viết sách bằng tiếng Việt?

- Tôi không có ý viết sách bằng tiếng nước ngoài để mưu cầu danh lợi. Tôi viết sách bẳng tiếng Việt cốt để cho đồng bào ta, con cháu ta đọc. Đọc để mà biết lịch sử, tin tưởng vào tổ tiên, cha ông mình. Còn người nước ngoài muốn đọc sách của tôi thì họ phải học tiếng Việt. Nếu họ không học được, tôi giảng cho mà hiểu.

(Phần chữ màu nâu tiếp theo là đoạn bị NXB Giáo dục cắt bỏ) 

Trước ống kính máy quay, ông cũng đã trầm tư kể lại những mất mát to lớn của gia đình ông ở quê nhà trong thời kỳ cải cách ruộng đất. Ông đặc biệt quan tâm đến sự thịnh suy  của nông thôn Việt Nam. Ông nói:

- Sau cải cách ruộng đất đã có sửa sai. Ông cụ đã nhìn thấy cái sai. Vậy là may.  Cái hậu quả của sai lầm trong cải cách ruộng đất không chỉ trên bình diện kinh tế, chính trị, văn hóa. Theo chỗ tôi  hiểu cái mất mát lớn nhất bởi những sai lầm trong cải cách ruộng đất là nó đã phá vở mất nông thôn Việt Nam và phá vở mất lòng tin.

      Tôi mạnh dạn hỏi ông:

- Thưa bác, cháu hỏi thế này, nếu  không phải xin bác bỏ quá.  Cháu chưa hiểu được tại sao những người như bác có những mất mát ít nhiều bởi những lầm lẫn của chế độ, vậy mà vẫn bền lòng hướng về đất nước, gắn bó với quê hương, thuận hòa với thể chế?

      Ông im lặng một khắc rồi ngước lên, tiếng nói vẫn pha giọng miền trung:

- Chẳng phải riêng tôi mà có lẽ đó là một nét chung  của dân tộc Việt mình. Cái lòng ái quốc của dân Việt mình nó lớn lắm. Cho dù có buồn phiền, thương tổn, riêng tư gì nhưng đứng trước cái vận mệnh, cái thịnh suy của đất nước thì đều bỏ qua cả.Tôi vẫn muốn nói rằng cái lòng ái quốc của dân Việt mình nó lớn lắm.

 Bu tui đánh máy lại đoạn bị thiến và kẹp vào bài viết của Trần Văn Thủy ở tập 1 La Sơn Yên Hồ  Hoàng Xuân Hãn như châu Hợp Phố (Hợp Phố châu hoàn : Những cái quý hóa không thể mất đi được, trước sau cũng quay về với chủ nó)