Nhà thơ Phùng Quán
(1932 - 1995)
Nhà thơ Hữu Loan
(1916 - 2010)
Bạn gió heo may còm trong Entry "ĐẠO ĐỨC KINH VÀ ĐẠO GIÁO" có đoạn: "Đạo nào cũng không qua Đạo làm người phải không anh Bu ?" Ý kiến đó được bạn lanvuive và bạn Mùa Thu Vàng rất tâm đắc, bu tui cũng xem là chí phải, nay xin " bình loạn" thêm vài dòng về chuyện làm người để các bạn đọc cho vui.
Trong sách Tam tự kinh của Nho giáo có nói "Nhân chi sơ tánh bổn thiện", tức là "Người thuở đầu, tánh vốn thiện". Chữ "vốn" gợi ta nghĩ rằng đến thuở sau và thuở sau nữa …thì con người đã hết thiện rồi. Vậy đạo làm người là dạy người ta phải trở lại làm cái người thiện đó. Thiện trong Phật giáo là không còn hành vi tham sân si. Còn nghĩa thông thường thì thiện là tốt, lành, hợp với đạo đức. Hai chữ đạo đức hơi nhiêu khê, vì đạo đức phong kiến khác đạo đức tư sản, khác đạo đức cộng sản. Thôi thì tạm hiểu một người thiện là: Khỏe mạnh, trung thực với mình, với người, kính trên nhường dưới, giúp đỡ người lúc khó khăn hoạn nạn, sống lành mạnh, trung thành với sơn hà xã tắc... Nhưng con người không chỉ sống một mình mà phải sống giữa cộng đồng xã hội. Con người cá nhân sẽ bị rèn dũa thành con người xã hội, nó như những viên bi làm cho cổ máy thể chế chạy đều. Thời phong kiến bên Tàu, ông Đổng Trọng Thư (179 -104 TCN) là cố vấn tư tưởng của vua Hán Vũ đế nói rằng: "Quân xử thần tử, thấn bất tử, bất trung" tức là vua xử bề tôi chết, bề tôi không chết, là bất trung. Như vậy thân phận con người như con cá, con chim, được sống hoặc phải chết là do vua quyết định. Nhưng ông Mạnh tử (372-289 TCN) nối nghiệp Khổng tử, trước Đổng Trọng Thư gần 2 thế kỉ, đã bảo thẳng vào mặt Tề Tuyên Vương: "Vua coi bề tôi như tay chân thì bề tôi coi vua như bụng dạ, vua coi bề tôi như chó ngựa, thì bề tôi sẽ coi vua như kẻ qua đường, vua coi bề tôi như đất cỏ thì bề tôi sẽ coi vua như kẻ thù, quân giặc". Đã là kẻ thù, quân giặc, thì bề tôi buộc phải cầm lấy vũ khí mà đánh đuổi đi, bằng không thì nguy cho xã tắc. Rõ ràng Mạnh tử đã phác họa ra một kiểu làm người tiến bộ hơn, có nhân quyền hơn Đổng Tọng Thư nhiều. Đấy là nội trong nước Tàu phong kiến, đã thấy các thánh dạy cách làm người khác nhau. Vậy thì người Nhật, người Pháp, người Nga, người Mỹ.. nói chung toàn nhân loại sẽ có cách làm người khác nhau và khác chúng ta biết nhường nào.
Dân Việt
Vâng! Làm người khó lắm thay.
Làm người khó hơn làm quan!
Trả lờiXóaHe he he..
Có nhiều tiền thì làm được quan
Trả lờiXóaCó nhiều tiền vẫn không làm được người
Hay quá anh Bu ơi ...
Trả lờiXóaGió bận chút , phải đọc lần nữa mới dám com ra com
Cảm hứng bài này từ còm của gió
Trả lờiXóaĐang mong bạn trở lại
Vi nhân nan... Làm người khó, làm người mới XHCN càng khó hơn. Hii...
Trả lờiXóaVi quan dị... Làm quan dễ, làm quan XHCN càng dễ hơn...
Hôm qua đọc báo TN Gió còn được biết là nhạc sĩ Hoàng Giác cũng chịu nhiều hệ lụy vì nhạc phẩm "Ngày về" được chính quyền Saigon ngày ấy chọn làm nhạc hiệu cho một chương trình cũng như Quốc ca hồi ấy là "Tiếng gọi thanh niên" của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước . Thế mới biết "làm người cho ra người" quả là không dễ ...
Trả lờiXóaNhìn quanh ta bây giờ cũng khối kẻ "chưa thành nhân mà đã thành danh" lên xe, xuống ngựa, áo mũ xênh xang, kẻ đưa người đón rộn ràng ...và cũng lắm người lại chịu oan khiên hệ lụy từ chính cái ý muốn "làm người cho ra người" ấy ...
Nhìn quanh ta bây giờ người ta kêu lên kêu xuống học tập noi gương những điều được coi là khuôn mẫu thì cái xấu lại tràn lan, cái ác cứ thế mà thẳng lưng làm càn .. Cái "chất người" bây giờ hình như đang yếu thế hơn "chất con" anh Bu ạ...
Hồi xưa người ta dạy thành nhân rồi mới thành danh ...Bây giờ người ta dạy thành danh để có thể thành nhiều thứ khác mà chưa hẳn là "người"...
Cám ơn bài viết của anh Bu nhiều lắm !
Thời bây giờ thiên hạ không muốn học cách làm người, thiên hạ chỉ mong sao phấn đấu vào thành...ủy :)
Trả lờiXóa"Nhân chi sơ tính bổn thiện", hihi, câu này ông bà xưa có vẻ chủ quan, "bổn thiện" hoặc là "bổn ác", đấy là cái cũng ông bà ta hay nói "cha mẹ sinh con trời sinh tính", còn bình thường thì khi sinh ra đứa trẻ như một tờ giấy trắng, sau này do môi trường sống (gia đình, học đường, xã hội...) mà hình thành nên tính cách..., cho nên ông bà ta cũng hay nói "ở bầu thì tròn, ở ống thì dài"... :-)
Trả lờiXóamừng đảng mừng xuân
Trả lờiXóaxuân về cỏ tốt, tết đến đảng tươi
Hồi em học cấp 3, thầy dạy Anh Văn có hỏi: "Cách Mạng là gi?"
Trả lờiXóaLúc đó em còn trẻ lại học theo sách nên trả lời liền: "Cách Mạng là thay đổi"
Thầy bảo: "Hiểu vậy là sai, CM là thay đổi nhưng phải là thay đổi có tiến bộ, chứ thay đổi mà thụt lùi thì thay đổi làm gì"
Lúc đó em ngớ người ra vì thấy mình học chưa tới, hiểu chưa thông mà mau mồm mau miệng quá! Nhưng nhờ thầy mà em hiểu ra nhiều vấn đề. Lời thầy nói em ghi nhớ đến giờ và chắc là sẽ ghi nhớ mãi đến cuối đời. Mà sao ngày xưa, thầy cô đáng quý đến vậy chứ!
.
Làm người thật đâu dể chút nào, chỉ nói đến vấn đề trung thực thôi là cũng khó thông. Ai cũng muốn kết thân với người trung thực nhưng những lời thẳng thắn của người trung thực thì lại không muốn nghe.
Nói thiệt tình ngày xưa em hay ý cò ý kiến lắm nhưng dần dần với những hiện thực, em co rút bản thân lại vì không muốn con mình bị thầy cô dòm ngó, kiếm chuyện nên vào lớp họp phụ huynh thì ngồi im re như cái tượng.
Làm người không dể cho nên từng ngày phải nhìn lại bản thân mình coi có làm điều gì sai sót không để mà sửa chữa. Rồi phải sống biết trước, biết sau, biết nhân biết nghĩa.
Nhất là không được vô ơn với những người đã hết lòng vì mình.
Ôi, rất rất nhiều chuyện mà mình luôn phải nhìn vào đạo đức con người để không làm điều sai quấy.
Cho nên, XH không thể đưa ra những mẫu mực nào đó để mọi người làm đúng theo được, mà tự mỗi người sẽ nhận thức mọi chuyện qua cách phát triển của XH. Còn XH phát triển như thế nào là do bộ máy điều hành của chính quyền đương thời.
Nếu áp đặt chuyện này chuyện nọ lên con người như cài chương trình cho một cái máy, thì hoặc là con người sẽ trở nên ngớ ngẫn, hoặc là sẽ rất nguy hiểm với tính năng vốn có của bản thân.
Làm người khó lắm! Hì hì
Ôi trời, cái comment của em dài quá trời mà cái ý thì chỉ có chút xíu thôi.
Trả lờiXóaNghe thấy bác PNH nói : " ở bầu thì tròn , ở ống thì dài " . Ngẫm lại mình ở cả bầu , cả ống thì sẽ có hình thù nào đây ?!
Trả lờiXóaLàm cái gì cho đúng đạo lý thì cũng khó cả TORO nhỉ
Trả lờiXóaBây giờ thì cái gì cũng đảo lộn hết rồi, gió à
Trả lờiXóaThực ra dưới cái chế độ gọi là xấu xa thối nát ngày xưa lại tạo ra nhiều nhà văn hóa, nhiều nhân cách rất lớn mà xã hội tốt đẹp chúng ta ngày nay không có được
Trả lờiXóaNgười ta muốn đồng hóa đảng với mùa xuân, vừa vô duyên vừa vô lý
Trả lờiXóaMột chút xíu mà chân tình là quý lắm rồi
Trả lờiXóaCó một loại bầu dưới tròn trên dài , có lẽ bạn sẽ được "dập" theo mẫu này chăng??
Trả lờiXóaChúng nó học cũng chẳng được Yên Sơn ơi
Trả lờiXóaÀ, như bác Bu nói thì gọi là bầu hồ lô , mà hồ lô nghe gần gần với hồ ly , huhu...
Trả lờiXóaReply của bạn dí dỏm hay lắm nhân thể nói thêm
Trả lờiXóa葫 蘆 (hồ lô): Hồ là cây bầu, lô là loại lau sậy dùng làm mành mành và lợp nhà. Nhưng hồ lô đi với nhau lại là quả bầu khô, đựng nước uống và làm nậm rượu
狐 狸 ( hồ li) Con hồ và con li, đều là loài chồn cáo, rất tinh khôn
Cám ơn bác Bu , nhờ bác giải thích mới rõ thêm "hồ" trong "hồ lô" có nghĩa là cây bầu . Còn hồ li là chồn, cáo trước giờ đã biết . Marg có nói nghe gần gần tức là về âm nghe gần gần nhau . Nhưng nghĩ ra cũng có chỗ "xêm xêm" khác, là cái hồ lô nếu đổ nước vào không đầy lắm , nước sẽ biến đổi từ dạng bầu sang dài tùy theo ta dốc nước về phía nào . Còn hồ li nghe nói tu thành tinh thì có tài biến hóa khôn lường , hihi ...
Trả lờiXóaBạn so sánh hình dạng nước trong hồ lô với sự tu luyện của hồ li để thành tinh là rất sâu sắc và thú vị, nó gợi ý bu tui khi nào đó phải làm hẳn một entry từ câu nói của PNH "ở với bầu thì tròn ở với ống thì dài"
Trả lờiXóaHẳn là hồi xưa bạn học rất giỏi văn chương và toán pháp
Cám ơn bác Bu đã nghiên cứu và phân tích nhiều chữ Hồ... quan bài này và những bài trước đây.
Trả lờiXóaMarg chưa bao giờ tự nhận mình giỏi gì cả, nhưng cũng phải công nhận bác Bu luôn có những nhận xét và phân tích khiến người khác phải giật mình mĩm cười ...
Trả lờiXóaKiến thức bao la nên càng đi càng thấy mình chẳng có giỏi gì hết bác ơi ((-:
Chờ đọc entry mới của bác Bu , hẳn là thú vị (-:
Trả lờiXóaĐúng là TORO nhớ lâu, hồi ấy bu tui nói chuyện chữ Hồ trong họ Hồ là bộ nhục chứ không bộ nguyệt. Gừi không báo nào đăng...họ sợ hehehe
Trả lờiXóaLà giỏi so với người bên cạnh, cùng trang lứa chứ cái gì cũng hơn người thì thành thánh rồi sao. Bạn ít viết nhưng đã đặt bút xuống là có cái để mà suy nghĩ để mà nhớ. Bu tui rát thích như thế
Trả lờiXóaHiện nay bu còn nợ nhiều thứ quá, nào Đường Tăng, nào Khổng tử rồi Lão Trang....hihihi
Trả lờiXóaNghe các bác bàn luận chữ nghĩa thú vị quá, "ở bầu thời tròn/ ở ống thời dài", câu này nghe tuong tự như câu "Đi với bụt mặc áo cà sa/ đi với ma mặc áo giấy", nghe có vẻ giống nhưng ngẫm lại, lại khác, hìhì, Xưa các cụ dạy con cháu toàn bằng ca dao, tục ngữ, thế mà cả đời không quên :-)
Trả lờiXóa"Ở bầu thì tròn ở ống thì dài" cũng gần mang máng như câu tục ngữ "Đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy" đúng không chú Bu? Cháu đang gõ còm thì thấy anh PNH cũng vừa nhắc đến câu này và còm trước cháu. :)
Trả lờiXóaTheo anh H thì hai câu đó khác nhau, cháu cũng nghĩ là khác nhưng đều cùng dăn dạy người đời là phải thích nghi với mọi hoàn cảnh (cũng như câu nói nhập gia tùy tục).
Hihi, theo tôi câu "ở bầu thời tròn, ở ống thời dài" có ý nghĩa thụ động, tức là gặp hoàn cảnh nào, thì "buộc" phải theo hoàn cảnh đó (thí dụ nước đựng trong trái bầu thì phải theo dạng tròn, nhưng đựng trong ống phải theo dạng dài), còn câu "Đi với bụt mặc áo cà sa, đi vời ma mặc áo giấy", thì chủ thể chủ động "hành vi thế nào" khi gặp ma hay bụt cho thích hợp :-)
Trả lờiXóaĐể tudinhhuong2410 và PNH tham khảo xin có ý kiến ngắn gọn thế này:
Trả lờiXóa1- Ở bầu tròn ở ống dài: Người ta chịu ảnh hưởng của môi trường và hoàn cảnh sống
2- Gần mực đen gần đèn sáng: Nói lên ảnh hưởng tốt hoặc xấu khi tiếp xúc với người tốt hay người xấu
3- Đi với Bụt mặc cà sa, đi với ma mặc áo giấy: Ý nói cư xử sao cho hợp với từng đối tượng
Cuối cùng từ các luận bàn của các bạn, từ ý kiến trả lời 3 vấn đề của bạn bè, anh Bu đã có ý kiến kết luận ngắn gọn, nhưng cho ta thấy học làm người khó lắm thay!
Trả lờiXóaVà qua 3 câu ngụ ngôn mà anh Bu giải thích và tóm tắt thì ta thấy con người ta sống trong xã hội sẽ phụ thuộc vào ít nhất như ba yếu tố này:
1 Chịu ảnh hưởng của môi trường và hoàn cảnh sống.
2 Chịu ảnh hưởng từ các tác động và mối quan hệ của gia đình và của xã hội..
3 Ngoài ra người ta phải học cách ứng xử với nhau, với từng tầng lớp xã hội sao cho hài hòa để không phát sinh ra những mâu thuẩn đối kháng giữa các giai tầng xã hội...
Ôi! học làm người khó thật! Làm sao "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn" thì thật là khó.
Xã hội thay đổi nên những tiêu chí về đạo làm người chắc cũng thay đổi theo. Ví như ngày xưa các cụ dạy: tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử" biến người phụ nữ lúc nào cũng chỉ như cái bóng nhạt nhoà, an phận và chịu đựng. Ngày nay em thấy những người phụ nữ như thế ít dần, số phụ nữ giỏi giang, năng động và biết tự làm chủ mình xuất hiện càng nhiều! Như thế là đạo đức đã bị ảnh hưởng của ngoại cảnh xã hội rồi, đấy cũng là "ở bầu thì tròn, ở ống thì dài" phải không ạ?
Trả lờiXóaMỗi thời đại mỗi thể chế quy định mỗi kiểu làm người khác nhau.
Trả lờiXóaNhưng cái chung nhất là lòng nhân ái, vị tha, bao dung, giúp đỡ người khốn khó....
Cháu cảm ơn chú đã rút gọn vào 3 điều cho "Đạo làm Người".
Trả lờiXóaCháu nghĩ cái gì càng khó thì người ta càng cố gắng phấn đấu chú ạ.
Phấn đấu và đôi khi phải trả giá nữa QA à. Cái giá mà nhà thơ Hữu Loan và nhà thơ Phùng Quán phải trả để được làm người đắt lắm
Trả lờiXóaĐó là cách họ chọn và cũng phụ thuộc vào hoàn cảnh của họ phải không ạ?
Trả lờiXóaÔng Phùng Quán không muốn bỏ văn chương đi chăn bò, ông Hữu Loan không muốn bỏ thơ đi thồ đá tình thế bắt buộc họ phải chọn thế thôi
Trả lờiXóaGắn với số phận, cháu thấy như vậy ạ.
Trả lờiXóa@nguyenthuthuy, tôi nghĩ chuyện "Tam tòng tứ đức" của phụ nữ thời phong kiến không nằm trong phạm trù đức, đúng hơn là "nội quy kiểu đạo giáo" mà người phụ nữ buộc phải tuân theo. Còn ngày nay phụ nữ năng động hơn, giỏi giang hơn (về mặt xã hội) là bởi xã hội cởi mở hơn, Ngay cả từ "đạo đức", thật khó mà "định lượng". :-)
Trả lờiXóaCảm ơn bác Bu về bài viết .Thích cái câu kết của bác .
Trả lờiXóa"Vâng! Làm người khó lắm thay."
Cảm ơn bạn đã ghé nhà bu
Trả lờiXóa