TRÀ MY

Đường Hồ chí Minh trong thời chiến

Đường Hồ Chí Minh nhánh tây hiện nay

Bu và bà xã (nguyên mẫu Kỹ sư Lân và Liên trong câu chuyện Trà My)

Ảnh minh họa

Sắp đến ngày 30.4, truyền hình đưa nhiều hình ảnh Thanh niên Xung phong trên mặt trận cầu đường thời đánh Mỹ.  Trong bu ùa về bao kỷ niệm của một thời... Trà My là câu chuyện đã xẩy ra với bu năm 1972 xin kể lại với các bạn

Liên về đến nhà thấy chồng ngồi bên mâm cơm đậy lồng bàn chăm chú đọc tạp chí “Xưa &Nay”.

- Anh cũng lạ, hết mê Thiền học lại say đắm Xưa & Nay. Thôi, mời học giả gấp sách cầm đũa cho em nhờ.

Liên giở lồng bàn.

- Em cũng cầm đũa bát cho anh vui, chứ đang no lắm. Trưa nay em đi kiểm tra vốn vay một hộ nghèo, đúng lúc bà  chủ nhà có giỗ. Cụ mời riết quá không từ chối được.

- Ừ, giỗ là cách người nay nhớ lại người xưa. Dẫu có nghèo đến mấy thì người Việt mình cũng nghiêm túc trong ngày cúng giỗ.

- Anh à, bà cụ vay vốn ngân hàng ấy tên lá Lý. Tằn tiện mấy tháng trời mới đủ tiền làm một bữa giỗ thật tươm tất cho cô con gái đi Thanh niên Xung phong hy sinh năm 1972. Tội nghiệp, cô bé ấy nằm xuống khi  tròn 19 tuổi. Thấy cụ vừa kể về con gái vừa nước mắt lưng tròng mà em không cầm được nước mắt. Em xin phép cụ thắp hương cho người đã khuất. Chao ôi, cô gái trong ảnh thờ sao mà xinh thế, cứ như một diễn viên điện ảnh. Bà cụ lập cập mở cái hộp gỗ lấy cho em xem mấy chéo dù pháo sáng trắng tinh  “chị xem, đây là kỷ vật cuối cùng của em nó nhờ bạn gái mang về tặng mẹ. Nếu trời cho em nó sống thì sức khỏe và cảnh  nhà tôi đâu đến nông nỗi này…mà chị yên tâm, có vay thì có trả”.

    Lân buông đũa từ lúc nào, ngồi lặng, đột ngột hỏi Liên:

- Thế em có hỏi bà cụ tên cô gái ấy không?.

- Dạ có, Yến. Đúng rồi, Trần thị Yến.

     Lân thảng thốt:

- Sao! tên là Yến, em có nhớ nhầm không đấy.

***

… Thuở ấy, Lân mới ra trường, tóc còn vương mùi hoa sữa trên đường Nguyễn Du Hà Nội, lòng  đầy ắp hoài bảo và mộng mơ. Tuy chưa đảng viên  nhưng Lân vẫn được cấp trên  bổ nhiệm làm xê trưởng một xê Thanh niên Xung phong đóng dưới chân đèo Đá Đỏ. Ngày về đơn vị nhận việc, Lân cuốc bộ một lèo ba ngày liền  ngót trăm cây số, từ thị xã lên đèo Đá Đỏ.  Đến suối Trà thì Lân đói meo và mệt lử.  Đang vục nước lên mặt lên cổ cho tỉnh táo thì chợt nghe trong lùm cây  bên kia suối vang lên một giọng nữ trong trẻo  “Em đi lên rừng cây xanh mở lối, em đi lên núi núi phải cúi đầu. Em đi bắc những nhịp cầu  nối những con đường Tổ quốc yêu thương, cho xe thẳng tới chiến trường…”  Lân lội sang bên kia bờ thì cũng đúng lúc cô gái vừa hát xuất hiện trước mặt. Một tay cô cầm con dao, tay kia xách bó môn nước xanh rờn. Tóc cô búi cao, trắng muốt mấy đóa trà my được cài rất khéo. Lân thực sự bị cô gái thu hút bởi dáng dấp thanh thoát trẻ trung, bởi khuôn mặt trái xoan, đôi mắt sáng dưới hàng mi cong..  Lân làm ra vẻ tỉnh khô:

-       Cô làm ơn cho hỏi đường về xê 3 còn mấy cây số nữa ạ.

-       Gần một cây số, mà anh có phải… là...

-       Là ai nào.

-       Là kỹ sư Hoàng Lân về làm xê trưởng xê 3 chúng em

-       A, sao cô biết tôi rõ thế

-       Dạ anh Lộ bí thư chi bộ xê 3 thông báo anh sẽ về đã ba hôm nay, và nhìn anh em đoán… không sai.

-       Vậy xin hỏi tên cô là gì nào.

-       Eo ơi, tên em xấu lắm, rồi thủ trưởng khắc biết. Bọn con gái xê em tên giống nhau: Ba sẵn sàng.

Nói rồi cô cười hồn nhiên, tiếng cười trong vắt như nước suối Trà vậy.

      Ba tháng ở xê 3, Lân được cấp trên khen là một chỉ huy kỹ thuật năng nổ, gan dạ. Ngoài công tác chuyên môn Lân còn là cây văn nghệ  của phong trào “tiếng hát át tiếng bom”. Bài thơ “Gặp gỡ” của Lân trên báo tường đơn vị được rất nhiều cô cậu chép vào sổ tay đọc thuộc.

Gặp em bên bờ suối

Chẳng biết họ tên gì

Mỗi bước chân em đi

Lá rừng xanh nghiêng nón

Anh nhờ hoa săn đón

Để dừng bước em qua

Em và hoa đứng lại

Suối rừng rộn lời ca

Gặp em rồi muốn hỏi

Tên gọi em là gì

Em mỉm cười chẳng nói

Anh gọi em Trà My

Trà My, em Trà My

Em lắc đầu chẳng phải

Tên em là cô gái

Mở đường cho xe đi

Thế nhưng trong một cuộc họp chi bộ, bí thư Trần Lộ đưa bài thơ Gặp gỡ ra mổ xẻ và lên án gay gắt. Nào là thơ sặc mùi tiểu tư sản, hình ảnh người chiến sĩ  Thanh niên Xung phong được thi vị hóa, xa rời thực tế. Trong khi các chiến sĩ giẫm lên chông gai bom đạn, giành giật từng đoạn đường với kẻ thù thì tác giả bảo mỗi bước chân em đi lá rừng xanh nghiêng nón.  Nào là bài thơ dựng lên một không khí bình yên giả tạo, một tình cảm bàng bạc, yếu đuối, làm giảm nghị lực chiến đấu của tuổi trẻ đơn vị ta. Tôi đề nghị Đoàn Thanh niên họp nghiêm khắc kiểm điểm tác giả, làm cho đồng chí ấy thấy được tính chất phản tuyên truyền của bài thơ Gặp gỡ. Cả xê 3 sợ khiếp vía, riêng cô Trà My mỗi lần gặp Lân ở chỗ đông người chỉ ý tứ gửi một ánh nhìn chia sẻ, đôi khi quay đi giấu một giọt nước mắt.

    Năm 1972 không lực Hoa Kì tăng cường đánh phá trên các tuyến đường  hòng chặn đứng tiếp tế của ta chi viện cho miền nam. Đèo Đá Đỏ  là một trọng điểm ác liệt, và xê 3 đã đổ nhiều máu xương. Một buổi trưa Lân họp các tổ trưởng giao nhiệm vụ mặt đường thì bí thư Trần Lộ nói,  đồng chí xê trưởng Hoàng Lân, bây giờ là 12 giờ trưa, đang là giờ cao điểm đánh phá, đề nghị  đồng chí để đến 2 giờ chiều hãy cho quân ra đường.  

Lân cứng rắn:

-  Công trường bộ và Tư lệnh binh trạm chỉ thị tôi đúng 5 giờ chiều nay bằng mọi giá phải thông xe toàn tuyến Đá Đỏ. Đấy là mệnh lệnh thép, không chấp hành là ra tòa án binh. Đồng chí điện xin cấp trên thay đổi giờ thông xe, tôi chấp hành ngay.

    Lộ im lặng bỏ đi và Lân lệnh cho quân cùng các phương tiện thi công ra mặt đường . Công việc hoàn thành tốt đẹp nhưng trên đường trở về lán, cả đơn vị bị một trận bom bi, một người hy sinh và một người  bị thương nặng .

***

Lân chạy cắt rừng để đến trạm xá công trường nhanh hơn. Trà My đang được các thầy thuốc truyền máu, người em trắng toát bông băng. Em còn tỉnh táo, mỉm cười khi Lân khổ sở ngồi xuống bên cạnh. Nắm tay em trong hai bàn tay của mình Lân nói như người hụt hơi…Trà My…em hiểu cho anh …Em hiểu anh mà…ở vào địa vị anh em cũng phải quyết định như thế…Thì đã có lần anh nói với quân Xê 3 chúng em, thắng Mỹ trên mặt trận cầu đường cũng phải đổ máu…Kìa, em có chết đâu mà anh khóc…Trà My lấy dưới gối lên một gói báo đã buộc dây cẩn thận đưa Lân, anh có dịp về thị xã công tác ghé đưa cho mẹ em mấy chéo dù pháo sáng này, địa chỉ em đã ghi  trên giấy. Chiều hôm sau, trạm xá định đưa Trà My lên tuyến trên nhưng sức khỏe em xấu đi đột ngột, bàn tay em trong tay Lân lạnh dần, lạnh dần …Yến quay lại nhìn Lân lần cuối rồi vĩnh viễn ra đi.  

***

Sau câu hỏi thảng thốt với Liên, Lân ngồi thừ ra, đôi mắt thất thần nhìn vào khoảng không và nói như kẻ mộng du,  Trà My…sau bi kịch đèo Đá Đỏ năm ấy, không hiểu sao người ta chuyển anh vào Đường 16, với nhữngVít Thù Lù, Làng Ho, Dốc Khỉ…anh phải nhờ bạn em đưa quà của em về cho mẹ…  Liên lo lắng lắc mạnh vai Lân, anh! anh làm sao thế, anh đang nói với Trà My nào vậy. Lân tỉnh ra, à Trà My là tên anh đặt cho Yến khi gặp cô ấy lần đầu ở suối Trà năm 1972. Suối ấy có rất nhiều hoa trà,  dân bản mới gọi suối Trà.  Anh nhớ như in  hôm ấy Yến tóc búi cao,  ngấn cổ trắng và hoa trà cài trên tóc cũng trắng, tất cả Yến như một đóa trà my tinh khiết, trắng trong. Mà Liên ạ, anh thấy mẹ Lý nói  đúng, có vay có trả. Với cuộc chiến này anh không có lỗi, thậm chí còn có công, nhưng với mẹ Lý anh vẫn mặc cảm là người vay, đúng hơn là người cướp đoạt nguồn hạnh phúc vô song của mẹ.  Anh đọc  lịch sử cổ kim đông tây nhưng lãng quên quá khứ do chính mình góp phần tạo nên.  Nhà Yến cách ta chưa đến 10 cây số mà anh đã  đi ngót một phần tư thế kỉ, và người đến đích trước lại là em, với công việc cho vay hộ nghèo …Liên reo lên, thôi em bàn thế này nhé, hôm nay là ngày giỗ của Yến, vợ chồng mình đưa hai con đến thăm mẹ Lý, bảo hai con có thêm một bà ngoại.  Mà...ừ nhỉ, tại sao em không phải là Yến con gái cưng của mẹ Lý chứ…Liên nhanh nhẩu mặc áo quần đẹp cho hai con,  chuẩn bị hương trầm, hoa quả. Liên rất vui nhưng trong đôi mắt lại  ngân ngấn nước.