TẢN MẠN DÃ QUÌ

Dã quỳ Mộc Châu (ảnh nét)

Dã quỳ Tây Nguyên (ảnh Minh An)

Hoa dã quỳ

1-Lần đầu tiên trong đời, bu ngắm kỹ hoa dã quỳ của Tây Nguyên qua bài viết “ĐÃ CUỐI MÙA QUỲ!”của bạn Minh An trên Opera.  Ngắm hoa vì hoa thì đã đành, đằng này còn vì tác giả Minh An viết “dã quỳ như những con suối nhỏ chảy vàng trong các thung lũng”.  Nếu là những con suối nhỏ màu vàng thì ánh vàng ấy vẫn còn bị giới hạn trong bề rộng con suối, nhìn từ xa cùng lắm là như những sợi chỉ vàng len lỏi giữa muôn xanh.  Ở đây những con suối nhỏ kia chằng chịt đan dệt vào nhau như một tấm lưới trùm lên thung lũng, cho nên màu hoa mới “chảy vàng trong các thung lũng” được. Cùng cảm xúc như bu, nhà báo TORO còm  thật xác đáng  “Hoa dại nhưng đẹp và hồn nhiên như cô gái Tây Nguyên”. Đến đây thì  tâm tưởng bu ngược về với quốc lộ 27 nối Đắc Lắc với Đà Lạt… Một chuyến công tác cách nay trên mười năm, bu dừng xe dưới mấy gốc cây Kơnia trên một đỉnh dốc gần đèo Chuối, mở to ca khúc dưới bóng cây Kơnia của Phan Huỳnh Điểu cho cả đoàn nghe. Tiếng nhạc đôi khi như nghẹn ngào hòa với tiếng rì rào của lá cây Kơnia làm mấy anh em ai cũng thấy cay cay  khóe mắt. Lại xuống hồ Lắc bập bềnh trên nhà nổi chén cá nướng tuyệt ngon và nút rượu cần.  Đoàn bu bốn người thì có bốn em Mơnông ân cần chăm sóc. Các cô mặc váy, ý tứ ngồi gấp chân phô ra những đường cong vô cùng hấp dẫn.  Đúng là các cô gái Tây Nguyên dịu mát như bóng cây Kơnia, rực rỡ chân chất như hoa dã quỳ của xứ sở này vậy.
                                                     ***
2-    Ngắm dã quỳ của Minh An rồi tự giận mình,  lên Đà Lạt có cả chục lần mà chỉ mê mệt mỗi loài hoa phong lan cát lay da.  Có lần đang ở Thung Lủng Vàng bu gọi về khoe vợ “Em à, cát lay da Đà Lạt tuyệt vời đến nỗi anh nghỉ nó là nổ lực cuối cùng của thượng đế  sau khi ngài sáng tạo ra nhan sắc phụ nữ”… hehehe  nghe có vẻ nịnh đầm, nhưng thiệt tình bu hết ngôn ngữ để mô tả cái tuyệt hảo của nó về màu sắc, về những chi tiết kiến trúc cực kỳ tinh vi và hợp lý. Thế nhưng bu tui chưa bỏ ra một ngày để tra cứu tìm hiểu họ hàng lan cát lay da như đã làm như thế với hoa dã quỳ. Cũng không hiểu vì sao nữa, có lẽ để chuộc tội đã từng  thờ ơ với một loài hoa Tây Nguyên trong câu chuyện tình đầy nước mắt…Hay vì hai chữ dã quỳ như cặp đinh vít xoáy vào cái đầu óc duy lý của Bu?

***

3- Thuở ấy nàng Hơlimh xinh đẹp nhất vùng, được người con trai tộc trưởng Lasieng say mê nhưng nàng không nhận lời, lại yêu đắm say chàng Kơlang chơi đàn Kơlôngput hay và săn thú rừng giỏi. Một hôm Kơlang đi săn mãi không thấy về.  Hơlimh bỏ việc đi tìm chồng, cô đi từ đầu mùa hạ, hết mùa thu đến mùa đông vẫn không thấy Kơlang đâu, cô kiệt sức gục xuống bên một dòng suối. Trong lúc mê man Hơlimh thấy Kơlang hiện ra nói, em gắng sang bên kia suối sẽ gặp anh.  Hơlimh  khỏe hẳn ra và chạy vụt sang bên kia suối thì quả nhiên gặp chồng. Nhưng Kơlang không được tự do, chàng  bị xiềng chân và lao động khổ sai cho tên  tộc trưởng giàu có. Bất chấp có người ngăn cấm, Hơlimh lao đến ôm chồng nhưng cô bị gục xuống ngay vì mũi tên độc của con trai tộc trưởng Lasieng đã bắn trúng vào tim.  Từ nơi nàng Hơlimh trút hơi thở cuối cùng mọc lên cây hoa vàng rực có tên dã quỳ. Cây quỳ lan tỏa rất nhanh, thắp sáng cả rừng núi Tây Nguyên một màu vàng trinh nguyên tinh khiết.  Dã quỳ không bận tâm đến mùa xuân mà những mai, lan,  đào,  mận, đua nhau khoe sắc. Qùy âm thầm trong bụi bờ, rừng núi, đợi cái gía lạnh của mùa đông mời bừng lên phô sắc như nàng Hơlimh trong cổ tích đi tìm chồng…

***

4- Không hiểu sao các Từ điển tiếng Việt, Hán Việt, Việt Hán, Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam… không giải thích hai chữ dã quỳ cho rành mạch, mà chỉ nói đến chữ quỳ và chữ dã riêng biệt. Theo Hán Việt từ điển của Thiều Chữu (trang 557) thì quỳ là: “Hướng nhật quỳ  向日葵 – một giống quỳ  vào khoảng cuối thu đầu hạ nở hoa vàng, tính nó thường cứ triều về hướng mặt trời nên gọi là hướng nhật quỳ…”. Triều về hướng mặt trời tức là hướng dương, vậy dã quỳ 野 葵  cũng là hướng dương 向 陽 sao?  Các sách sau đây sẽ trả lời câu hỏi đó:

- Từ điển Hán Việt của Trần Văn Chánh giải nghĩa chữ quỳ (trang 1752) “ Cây quỳ, cây hướng dương”.

- Từ điển Hán Việt của Nguyễn Tôn Nhan (trang 1216)  khẳng định:  “Quỳ:  Tên một loài hoa, hoa quỳ, tức hoa hướng dương…Hoa quỳ nghiêng hướng về phía  mặt trời, ví dụ về lòng hướng về…”.

- Đại từ điển tiếng Việt (trang 1308) ở vần quỳ ghi “Quỳ: như Hướng dương” .

- Từ điển Bách khoa Việt nam tập 2 (trang 422) giải thích: “Hướng dương (Helianthus annuus, tên khác: cây quỳ) cây lấy dầu hằng năm, họ cúc…”.

    Với ngần ấy trích dẫn, ta dễ nhất trí với nhau quỳ là cây hướng dương.  Vậy dã là gì? Vì không có từ điển Hán Việt  nào có từ dã quỳ nên không rõ tự dạng chữ dã ra sao. Bu tui liệt kê ra đây 3 chữ dã của người Tàu rồi loại dần, chọn lấy một chữ dã đi với chữ quỳ hợp lý.

1- 也 dã: Vậy, lời nói hết câu…

2- 冶 dã: Đúc (dã phường là xưởng đúc đồ sắt)…

3- 野 dã: Đồng quê, đồng ruộng, không thuần, hoang, dại…dã thái 野 菜 là rau dại, dã cúc 野 菊 là cúc dại, dã mã  野 馬 là ngựa hoang.

    Với suy luận thông thường  ta thấy  dã trong mục 1 và mục 2 là lời nói và xưởng đúc thì không dính dáng gì đến cây quỳ, mà dã trong mục 3 là phương án chọn. Vậy dã quỳ 野 葵 là hướng dương mọc hoang, hướng dương dại.

***

5- Cây hướng dướng có hoa to đường kính đến 30-40 cm luôn luôn hướng về mặt trời. Tác gỉa Chính phụ ngâm đã viết:

Hướng dương lòng thiếp như hoa

Lòng chàng lửng thửng như là bóng dương

Nhưng hướng dương dại là dã quỳ có hướng về mặt trời hay không thì bu tui đang tìm hiểu thêm…

    Xem ra cái đẹp hoang dại của dã quỳ dính dáng đến  chuyện tình Hơlimh và kơlang, tức dính dáng đến người đẹp. Mà đã động tới người đẹp thì tự cổ chí kim bao giờ cũng bí hiểm và khó hiểu vậy.